Een auteursrechtelijk beschermd kunstwerk, of niet?
In het gebouw waar ik kantoor houd, hield Neelie Kroes een lezing over start-ups. De voormalige Eurocommissaris zet zich momenteel via StartupDelta in voor het stimuleren van nieuwe bedrijven (‘startups’). In haar lezing merkte zij op dat veel nieuwe (‘jonge’) ondernemers denken dat het auteursrecht inmiddels een hindernis is geworden. En de vraag is, hebben die jonge ondernemers gelijk, is auteursrecht tegenwoordig een probleem?
Of auteursrecht een zegen of een vloek is, hangt nogal af van het eigen businessmodel. Bedrijven zoals The Piratebay, zullen niet enthousiast zijn over auteursrecht. Zij willen immers geld verdienen met het auteursrechtelijk beschermde werk van anderen. (Zie in dat licht ook dit bericht over een mogelijke rechtszaak van filmproducenten tegen de Nederlandse staat: de staat zou niet genoeg gedaan hebben tegen illegale downloads.)
Maar het is de vraag of techbedrijven zoals Uber of AirBnB zich veel hoeven aan te trekken van het auteursrecht. Hun businessmodel is immers vooral afhankelijk van het snelle succes van hun dienst, en de bekendheid van die dienst. De code die slimme programmeurs hebben geschreven om die diensten aan te bieden – en waar auteursrecht op rust – is vermoedelijk op zich geen bron van inkomsten. Het zal dit soort bedrijven niet veel kunnen schelen of concurrenten dezelfde code gebruiken, zolang die concurrenten maar (veel) minder bekend zijn. En het (auteursrechtelijk beschermde) ontwerp van hun websites is minder belangrijk dan het gebruikersgemak.
Voor welke ondernemers is het auteursrecht dan wèl een hindernis om überhaupt een bedrijf te beginnen? De beperkingen van het auteursrecht hinderen vooral allerlei internet-verzameldiensten (zoals internetknipselkranten, -fotopagina’s, en -banenbanken): ze hebben voor hun dienst immers voortdurend toestemming nodig van zeer veel rechthebbenden. En niet alleen hebben ze toestemming nodig, ze moeten ook vergoedingen betalen. Maar is het onterecht dat zij toestemming moeten verkrijgen van de makers wier werk zij uitbaten?
Het wezen van auteursrecht is dat creatieve, ondernemende geesten kunnen verdienen aan hun creativiteit (bijvoorbeeld journalisten waar hele artikelen zonder betaling van worden overgenomen, zie de dappere strijd van Anthon Keuchenius). Dit zijn misschien niet precies dezelfden als degenen waar mw. Kroes voor lobbiedt (lobbyd, lobbiet?), maar er zal op z’n minst sprake zijn van overlap. Muziekdiensten zoals Spotify (nog niet zo lang geleden een ‘startup’) of Apple Music bestaan juist bij de gratie van het auteursrecht. Dankzij het auteursrecht kunnen de muzikanten en de platenmaatschappijen doorgaan met muziek produceren (al schijnt het voor Spotify nog steeds moeilijk te zijn om winst te maken).
In diverse krantenartikelen heeft mw. Kroes bepleit dat het makkelijker moet zijn voor nieuwe ondernemers en hun startups om fouten te maken. Zonder al te veel gedoe failliet kunnen gaan en snel iets anders kunnen proberen, maakt innovatie makkelijker, zo stelt zij. Daar valt waarschijnlijk veel voor te zeggen; maar ik hoop niet dat dit bedrijven aanmoedigt die het auteursrecht aan hun laars lappen.
Kracht advocatuur juridische blog 