Na ‘Parijs’: Europese waarden!

Parijs, gezien vanuit het Louvre. (P: EdV)

Na de aanslagen in Parijs lijkt het nogal kortzichtig om in deze blog een beetje te praten over nieuwe jurisprudentie of de nieuwste ontwikkelingen rond de Intellectuele Eigendom. De ècht belangrijke vragen zijn immers: hoe moeten ‘we’ reageren op gewelddadig fanatisme en extremistisch gedachtengoed? En waar staat ‘Europa’ voor?

Wat opvalt in veel reacties, zowel in de pers als bij de verantwoordelijke politici, is dat er weliswaar gesproken wordt over ‘onze waarden’ en ‘onze vrijheid’ – maar dat niemand even vertelt wàt die waarden dan zijn. Terwijl het toch niet zo ingewikkeld is.

De Europese kernwaarden kunnen eenvoudig worden nageslagen in het Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden (het ‘EVRM‘). Dat zijn rechten als: godsdienstvrijheid, non-discriminatie, eerlijke rechtspraak, en natuurlijk de vrijheid van meningsuiting.

De Europese Unie is zelf niet aangesloten bij het EVRM, maar de Unie verplicht al haar lidstaten het EVRM te onderschrijven. De Unie zelf heeft haar eigen Handvest van de grondrechten’ (‘het Handvest‘) waarin overeenkomstige (of zelfs verdergaande) grondrechten aan de Europese burgers worden toegekend.

Kort samengevat: de kern van ‘de Europese waarden’ is het recht om in een fatsoenlijk land te leven, waar iedereen veilig is en gelijk wordt behandeld, en waar de macht van de staat in toom wordt gehouden door onafhankelijke en efficiënte rechtspraak.

Het merkwaardige is dat uit naam van de bescherming van ‘onze vrijheid’ de eerste reflex van vrij veel politici is om die mooie catalogus van rechten uit het raam te gooien. Case in point: in Frankrijk is na de aanslagen de noodtoestand uitgeroepen, zodat onder meer huiszoekingen kunnen worden gedaan zonder toestemming van de rechter. Met andere woorden, uit naam van La Liberté worden meteen de deuren ingetrapt van mensen-die-misschien-verdacht-zouden-kunnen-zijn.

En ik kan me natuurlijk vergissen, maar ik denk zomaar eens dat de potentiële verdachten in Frankrijk in ieder geval allemaal moslims zijn, die in wijken wonen waar andere moslims wonen. Uit naam van ‘de vrijheid’ is het discriminatie-verbod opgeheven, is ‘vrijheid van godsdienst’ een holle frase geworden, en is het vermoeden van onschuld veranderd in een vermoeden van schuld-tot-het-tegendeel-is-bewezen. En wat betreft de vrijheid van meningsuiting: daar kan een willekeurige jongen van Marokkaanse of Algerijnse afkomst waarschijnlijk maar beter voorzichtig mee zijn.

We zagen dezelfde bizarre reflex na de ‘9/11’-aanslagen in New York. Uit naam van de bescherming van ‘Freedom’ werden toen geheime gevangenissen opgericht, werden potentiële verdachten zonder vorm van proces opgepakt en gemarteld, en wordt (tot op de dag van vandaag) àlle elektronische communicatie van iedereen afgetapt. En de regeringen van diverse Europese landen deden en doen vrolijk mee.

Het wezen van ‘Europa’ zou moeten zijn dat we het EVRM en het Handvest serieus nemen. Het is een tamelijk waardeloze reflex van tamelijk waardeloze politici om na iedere aanslag zotteklap uit te slaan als ‘alle moslims moeten zich distantiëren van deze aanslagen,’ ‘de grenzen moeten dicht‘, of ‘moskees moeten worden gesloten’ (hier of hier).

The Rule of Law geldt niet soms en dan alleen nog voor sòmmige mensen, maar altijd! Juíst wanneer een handjevol gewapende fanatici aan het moorden slaat, zou de reactie van onze politici moeten zijn om te wijzen op datgene waar ‘wij’ wèrkelijk voor staan: voor de rechtsstaat.

PS. een greep uit de grondrechten volgens het Handvest van de EU: recht op leven, recht op menselijke integriteit, verbod van folteringen en van onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen, eerbiediging van het privéleven en het familie- en gezinsleven, bescherming van persoonsgegevens, vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst, vrijheid van meningsuiting en van informatie, vrijheid van vergadering en vereniging, gelijkheid voor de wet, non-discriminatie, recht op een doeltreffende voorziening in rechte en op een onpartijdig gerecht, vermoeden van onschuld, legaliteitsbeginsel (dwz. geen strafbaarheid zonder wettelijke basis) en het evenredigheidsbeginsel inzake delicten en straffen.

(Vragen? Neem contact op met erik.devos@kracht-advocatuur.com)