P: Leni Riefenstahl
Het recht komt tot stand in de context van de maatschappij. Maar de maatschappij verandert voortdurend en we leven in interessante tijden, waarbij ‘interessant’ een eufemisme is voor ‘angstaanjagend’. Staan we met het ene collectieve been in het graf en met de andere collectieve voet op een bananenschil, of valt het allemaal nog wel mee?
Het recht wordt beïnvloed door welvaart. Daarmee gaat het in Nederland best goed: het modale inkomen stijgt al jaren en ook de koopkrachtontwikkeling is niet slecht. De komende Amerikaanse president is tegen vrijhandelsverdragen en vóór importheffingen, wat de handel zal beïnvloeden, maar wat Nederland betreft is de handel met Duitsland een stuk belangrijker (zelfs België is voor ons belangrijker!). Bovendien: we importeren meer uit de VS dan we er naartoe exporteren.
Maar welvaart is niet hetzelfde als vertrouwen dat het allemaal goed zal komen of zal blijven gaan. Uit onderzoek blijkt dat Nederlanders vertrouwen hebben in instellingen en in hun medemensen, maar ruim 35% van de bevolking voelt zich wel eens onveilig. Wie de krant leest, zal waarschijnlijk tot de conclusie komen dat die onveiligheid wel ergens op gebaseerd is: heel Europa (en de Verenigde Staten!) wordt immers bedreigd door het grote gevaar van de extremistische moslims en hun terroristische aanslagen? Nou: erg rationeel is die angst niet, want in Nederland is de kans om slachtoffer te worden van een terroristische aanslag aanzienlijk kleiner dan de kans om van een trappetje te vallen en daaraan te overlijden – en dan zwijgen we nog over het aantal verkeersdoden dat er ieder jaar opnieuw valt.
Toch wordt in Nederland het aantal maatregelen om ‘terrorisme’ te bestrijden stelselmatig opgevoerd. Recent dieptepunt is een wetsvoorstel waarbij het ‘opzettelijk verblijf in een gebied dat bij algemene maatregel van bestuur is aangewezen als een onder controle van een terroristische organisatie staand gebied’ strafbaar wordt gesteld. Gevolg van een dergelijke wet zou bijvoorbeeld kunnen zijn dat iemand die naar zo’n ‘aangewezen’ land gaat niet meer terug naar Nederland kan zonder angst voor vervolging. Zelfs iemand die op vakantie is in zo’n land, voldoet al aan de delictsomschrijving. En hoe komt de gemiddelde Nederlander er achter om welke gebieden het nu eigenlijk gaat?
Het gevaar komt ook op andere manieren inmiddels van de overheid, waarbij te denken valt aan afluisterpraktijken en andere vormen van onnodige surveillance. Het is, met dank aan Edward Snowden, inmiddels een feit van algemene bekendheid dat iedereen altijd en overal wordt afgeluisterd, tot en met de Duitse bondskanselier aan toe. Wat gebeurt er met al die gegevens? Welke waarborgen zijn er nog als een kwaadaardige overheid die gegevens wil inzetten tegen de eigen bevolking? En ik wil niet in herhalingen vallen, maar dit is wat de aankomende Amerikaanse president heeft gezegd over martelen.
Er worden dezer dagen nogal eens vergelijkingen gemaakt met de Nazis en hun voormannen. Menigeen wordt uitgemaakt voor ‘fasicst’ of ‘nieuwe Hitler’. Ik houd daar niet van. Die vergelijkingen zijn namelijk lui en ontnemen het zicht op wat het werkelijke gevaar is. Het gevaar is nìet dat er politici zijn die akelige praatjes uitslaan (al mag dat best wat minder), het echte gevaar bestaat uit de stelselmatige afkalving van de rechtsstaat en het oplossen van de zekerheid van een rechtvaardige maatschappij.
Mijn conclusie is dus helaas nogal somber. Burgerrechten worden ondermijnd. Discriminatie van bevolkingsgroepen wordt normaal. Grote bedrijven hoeven al amper belasting meer te betalen, en zelfs dat beetje betalen ze liever niet. En in plaats van samenwerking te zoeken en werkelijk een gemeenschappelijke oplossing na te streven, geven hetzerige politici liever de schuld aan ‘Brussel’.
Is er nog hoop, zijn er alternatieven? Om te beginnen gewoon weer eens naar de grondwet kijken en geen speciale wetten opstellen die alleen maar bepaalde bevolkingsgroepen zullen treffen. Vervolgens eens kijken wat de maatschappij ècht nodig heeft: mensen met een goede opleiding, de vrijheid om werkelijk eigen keuzes te maken, en een evenwichtige verdeling van werk en kapitaal. En dan komt het met het recht ook wel weer goed. Hoop ik.
(In deze blog wordt in normale tijden meestal jurisprudentie rond Intellectuele Eigendom besproken, want daar hebben we namelijk óók verstand van. Vragen? Mail: erik.devos@kracht-advocatuur.com)
PS. Voor wie van cijfers en feiten houdt (want hoewel deze blog niet bepaald meningsvrij is, zijn die meningen – meestal – wel ergens op gebaseerd):
Het modale inkomen steeg van plm. Eur. 5.000,- in 1970 tot Eur. 33.000,- in 2013, met een gemiddeld besteedbaar inkomen per huishouden van Eur. 24.000,- . De handel tussen Nederland en de VS is substantieel: in 2014 werd er voor 27 miljard Euro geïmporteerd en voor 19 miljard Euro geëxporteerd. De export naar België bedroeg ongeveer 50 miljard Euro. Verkeersdoden: in 1972 stierven er in Nederland 3264 mensen in het verkeer. In 2015 waren dat er 621. In de VS zijn er jaarlijks ongeveer 33.000 verkeersdoden. Nederland is wereldwijd koploper met aftappen van telefoongesprekken: gemiddeld worden er 2200 nummers per dag getapt, waarvan 80 procent mobiele nummers. In Frankrijk is meer dan een jaar geleden de noodtoestand ingevoerd, die telkens weer wordt verlengd. En tot slot, de Nazis deden óók net alsof ze nog een gewone rechtsstaat waren: denk aan de ‘Wet ter Bescherming van het Duitse Bloed en de Duitse Eer‘.
Kracht advocatuur juridische blog 